Küresel ekonomilerde enflasyonun yükselmeye başlaması ve tarihi yüksek seviyelere ulaşmasının ardından özellikle gelişmiş ülkelerde başlayan faiz artırımları 2023 yılında da devam etti. Ancak yükselen faiz oranları, ekonomilerin resesyona gireceği korkularını da beraberinde getirdi. 2023 yılının ilk yarısına hem yüksek enflasyon hem de resesyon endişeleri hâkim oldu. Ancak yıl sonuna doğru enflasyon oranlarının düşmeye başladığı görüldü. Ayrıca ekonomilerde korkulan durgunluk da yaşanmadı.

Mart ayında ABD’de küresel krizden bu yana en büyük banka iflası gerçekleşti. Banka iflasıyla birlikte piyasaların güvenli liman talebinin artmasıyla altın fiyatları yükselişe geçti. Mart ayının sonunda OPEC+’nın sürpriz bir şekilde üretimi kısma kararı almasının ardından ise petrol fiyatlarında yukarı yönlü hareket görüldü. ABD hükümetinin borçlarını ödemesi amacıyla ödünç alabileceği para miktarının üst sınırı için kullanılan “borç limiti ya da borç tavanı” krizinin Mayıs ayı boyunca etkili olmasının ardından ayın sonunda prensip anlaşmasına varıldı ve bu durum küresel piyasalarda kısa bir süreliğine etkili oldu. Yılın son çeyreğinde Hamas’ın İsrail’e başlattığı operasyon sonucunda başlayan savaş, tedarik zincirinde bozulmalara ve emtia fiyatlarında dalgalanmalara sebep oldu.

Reel Büyüme (y-y, %)

Kaynak: Dünya Bankası, *Dünya Bankası tahminidir.

ABD Merkez Bankası (Fed), 2023 yılında toplam 100 baz puan faiz artırırken son dört toplantıda faiz oranlarını sabit bırakarak faiz indirim tartışmalarını başlatan banka oldu.

Küresel ekonomilerde faiz oranları tarihî yüksek seviyelere çıktı.

Pandemi sonrası toparlanma, Rusya-Ukrayna savaşının emtia fiyatları üzerinde yarattığı yukarı yönlü baskı gibi sebeplerle 2022 yılında artan enflasyona karşı pek çok merkez bankası hızlı faiz artırımlarına giderek para politikasında sıkılaştırmaya başlamıştı. 2023 yılı da faiz artırımlarıyla başladı. ABD, Euro Bölgesi, İngiltere gibi gelişmiş ülkelerin merkez bankaları enflasyonu düşürmek için faiz artırımlarına devam etti. Ancak yılın özellikle son çeyreği faiz indirimlerinin tartışılmaya başlandığı bir dönem oldu. Enflasyonun hedef seviyelere inmemesine karşın enflasyondaki artışın yavaşlaması ve büyümede yaşanan durgunluk sonucu faiz indirimlerinin başlayabileceği tartışılmaya başladı. ABD Merkez Bankası (Fed), 2023 yılında toplam 100 baz puan faiz artırırken son dört toplantıda faiz oranlarını sabit bırakarak faiz indirim tartışmalarını başlatan Banka oldu. Neticede Fed, Aralık ayı toplantısında sıkılaşmanın sonuna gelinmiş olunabileceğini ve 2024 yılında faiz indirimlerinin başlayabileceğini açıkladı.

Faiz artırımlarına Fed’e kıyasla daha geç başlayan Avrupa Merkez Bankası (ECB), 2023 yılında faizlerde 200 baz puanlık artış gerçekleştirdi. En son artırımı Eylül ayında yapan Banka, devamındaki toplantılarda faizleri sabit tutarak faiz artırımlarının sonuna gelindiğine işaret etti. Ayrıca Banka Aralık’ta 1,7 trilyon Euroluk Pandemi Acil Varlık Alım Programı (PEPP) çerçevesindeki yeniden yatırıma yönlendirmenin 2024 sonundan sonra devam etmeyeceğini ve PEPP programından elde edilen gelirin yeniden yatırımını 2024’ün ikinci yarısından itibaren ayda 7,5 milyar Euro azaltacağını açıkladı.

Sıkı para politikasına devam eden bir diğer merkez bankası ise İngiltere Merkez Bankası (BoE)’ydı. BoE, Aralık 2021’den itibaren üst üste 14 toplantıda faiz artırımı yaptı ve 2023 yılında toplam 175 baz puanlık faiz artırımıyla politika faiz oranını son on beş yılın en yüksek seviyesi olan %5,25’e çıkardı. BoE yılın son üç toplantısında faiz oranlarını sabit tutsa da enflasyonu dizginlemek için faiz oranlarının “uzun süre yeterince kısıtlayıcı” olması gerektiğini belirterek faiz indirimleri için henüz erken olduğu sinyalini verdi.

Pek çok gelişmiş ülke ve gelişmekte olan ülke merkez bankası faiz artırırken Japonya Merkez Bankası (BoJ) ise negatif faiz oranını korudu. Nisan ayında BoJ’un yeni Başkanı Kazuo Ueda’nın göreve başlamasının ardından yapılan ilk toplantıda para politikasının kapsamlı şekilde gözden geçirileceği duyuruldu. Böylece eski başkanın uygulamaya aldığı kapsamlı ekonomiye destek programının kademeli olarak sonlandırılmasının temelinin atıldığı düşünüldü ve ilk adım Temmuz’da atıldı. Temmuz toplantısında BoJ, getiri eğrisi kontrolünü, 10 yıllık getirinin %0,5 civarında dalgalanmasına izin verecek şekilde değiştirdi. Daha önce BoJ tarafından katı bir sınır olarak görülen bu seviye bu defa “referans noktası” olarak adlandırıldı. Ekim ayında ise BoJ’dan yapılan açıklamada 10 yıllık tahvil getirisi kontrolünde daha esnek bir yaklaşım benimseneceği belirtilirken %1’in referans noktası olarak alınacağı açıklandı. Aralık ayında gerçekleşen toplantıda ise BoJ Başkanı Ueda, gerekli olursa ek gevşeme tedbirleri almaktan çekinmeyeceklerini belirtti. Ueda, çekirdek enflasyonun 2025 mali yılına kadar %2 hedefine doğru kademeli olarak yükselmesi olasılığının arttığını, özellikle hizmet fiyatlarındaki hareketleri izlemek istediklerini belirtti.

Merkez Bankaları Politika Faiz Oranları

Kaynak: Reuters

200 BAZ PUAN

2023 yılında Avrupa Merkez Bankası (ECB) faizlerde 200 baz puanlık artış gerçekleştirdi.

TÜRKİYE EKONOMİSİ

Türkiye ekonomisi, 2023 yılında güçlü büyüme kaydetti.

İç talepteki canlanmanın etkisi ve rekabetçi kurun katkısıyla 2022 yılını %5,6 büyüme oranıyla tamamlayan Türkiye ekonomisi 2023 yılının ilk çeyreğinde geçen yılın aynı çeyreğine göre %4 büyüdü. Yılın ilk çeyreğinde hizmetler sektörü büyümede önemli rol oynadı. İkinci çeyrekte yüksek enflasyon ortamının talebi öne çekmesinin yanı sıra seçim döneminde artan yatırımlar ve deprem sonrası yatırımların da artmasının etkisiyle büyüme oranı ilk çeyreğe yakın gerçekleşti. İkinci çeyrekte hane halkı tüketimi büyümeye yine en yüksek katkıyı veren kalem olsa da önceki çeyreğe göre bir miktar yavaşladı. Böylece Türkiye ekonomisi, güçlü görünümünü ikinci çeyrekte de sürdürdü ve yıllık bazda beklentilere yakın %3,9 büyüdü. Türkiye ekonomisi yılın üçüncü çeyreğinde yıllık bazda piyasa beklentisinin üstünde %6,1 büyüdü. Son çeyrekte finansal koşullardaki sıkılaşmanın etkilerinin belirginleşmiş olması, hane halkı harcamalarının azalması buna karşın yatırımların yükselmesinin etkisiyle ülke ekonomisi yıllık bazda %4 büyüdü. Böylece ekonomi yılın tamamında %4,5 büyüme kaydetti.

Enflasyon yıl içinde yüksek seyrini sürdürdü.

2022 yılında tarihî yüksek seviyelere yükselen enflasyonda 2023 yılında zirve seviyelerden düşüş yaşandı. Bununla birlikte, enflasyon yüksek seviyelerini korudu. İlk altı ayda geçen yıldan gelen baz etkisinin de etkisiyle aşağı yönlü hareket eden enflasyonda yılın ikinci yarısında tekrar yukarı yönlü hareket yaşandı. Bu durumun yaşanmasında, Şubat’taki deprem felaketinin ardından artırılan vergiler, asgari ücret zamları, yıl içinde kurda yaşanan yükseliş, emtia fiyatlarındaki yükseliş ve mevcut enflasyonun yüksek seyri etkili oldu. Böylece 2022 yılında %85,5 seviyesine kadar yükselen Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) Haziran 2023’te %38,2’ye kadar geriledikten sonra yılı %64,77 seviyesinden sonlandırdı. Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE)’nde ise 2023 yılında daha belirgin bir geri çekilme yaşandı. Özellikle yıl içinde sanayide kullanılan doğal gaz ve elektriğe yapılan indirim, Yİ-ÜFE’yi düşüş yönlü destekledi. Böylece 2022 yılını %97,7 seviyesinde sonlandıran Yİ-ÜFE, 2023 yılını %44,2 ile kapattı.

Türkiye Reel Büyüme Oranı (y-y, %)

Kaynak: TÜİK

Enflasyon Göstergeleri (y-y, %)

Kaynak: TCMB

%4,5

Yıllık Bazda 2023 Yılı Büyümesi

Türkiye ekonomisi 2023 yılında güçlü büyüdü.

BANKACILIK SEKTÖRÜ

2023 yılının ilk yarısında yaşanan deprem felaketinin ardından ekonomiye destek ve düşük faiz oranlarının etkisiyle kredilerin yıllık artış hızında yükseliş yaşanmıştı. Ancak yılın ikinci yarısında para politikasındaki hızlı sıkılaşma, kredi faizlerine de yükseliş olarak yansıdı ve kredilerin yıllık artış hızında düşüş başladı. Böylece Haziran ayında %59,4’e kadar çıkan kredilerin yıllık artış hızı yıl sonunda %54’e geriledi. Öte yandan TCMB’nin zorunlu karşılık olarak tahvil tutulmasına yönelik kararının etkisiyle menkul değerler portföyünün (MDP) yıllık artış hızında yüksek seviyeler korundu. 2022 yıl sonunda %60,6 olan MDP’nin yıllık artış hızı 2023 yıl sonunda %67,4 gerçekleşti. Böylece aktiflerin yıllık artış hızı 2022 yıl sonundaki %55,7’den 2023 yıl sonunda %63,9’a yükseldi.

Kur Korumalı Mevduat hesapları sonlandırıldı.

2023 yılının ikinci yarısında Liralaşma Stratejisinin terk edilmesi ve TCMB tarafından uygulanan politikalar sonucu Kur Korumalı Mevduat (KKM) hesaplarından çıkış başladı. Bu durum TL mevduatların yıllık artış hızının yavaşlamasına neden oldu. Öte yandan kurda yaşanan yükseliş ve KKM hesaplarından çıkış YP mevduatların yıllık artış hızının yükselmesine neden oldu. Böylece 2022 yıl sonunda %67,1 olan mevduatın yıllık artış hızı 2023 yılı Haziran ayında %71’e kadar yükseldikten sonra yıl sonunda %67,6’ya geriledi. 2023 yılında mevduat dışı kaynaklardaki (MDK) artış ise hızlandı. Hem kurdaki yükseliş, hem de yurt içinde maliyetlerin yükselmesiyle yurt dışına yönelim sonucu 2023 yılında YP MDK’daki artış, toplam MDK’daki artışta belirleyici oldu.

2022 yılında sektörün dönem net kârında oldukça sert yükselişler yaşanmıştı. 2023 yılında ise bir önceki yıl yaşanan sert yükselişin ardından kârın yıllık artış hızında belirgin bir gerileme yaşandı. Böylece 2022 yılında %366,3 oranında artan sektörün dönem net kârı 2023 yılında %39,9 arttı. 2022 yıl sonunda %19,46 gerçekleşen sermaye yeterliliği rasyosu 2023 yılında %19,06 gerçekleşti.

%19,06

Sektörün 2023 yılı sermaye yeterliliği rasyosu

Para politikasındaki hızlı sıkılaşma ile kredilerin yıllık artış hızında düşüş başladı.